Στην χερσόνησο του Άϊ Γιάννη Δέτη, όπου εκτείνεται το Περιβαλλοντικό και Πολιτιστικό Πάρκο Πάρου, και ευρύτερα στον κόλπο της Νάουσας σώζονται σήμερα ερείπια των οχυρών εγκαταστάσεων του Ναυστάθμου των Ρώσων, στον οποίο ελλιμενίστηκαν εκατοντάδες ρωσικά πλοία και στρατοπέδευσαν πληρώματα και στρατεύματα από το 1770 έως το 1775. Ο Ναύσταθμος λειτούργησε και ως διοικητικό κέντρο της «Ρωσικής Ηγεμονίας στο Αρχιπέλαγος», στην οποία σταδιακά προσχώρησαν από το 1771 όλα τα νησιά των Κυκλάδων, αλλά και η Ύδρα, η Πάτμος, η Αλόννησος κ.α.

Μέχρι πρόσφατα η ελληνική ιστοριογραφία δεν είχε ασχοληθεί ιδιαίτερα με την πενταετή ρωσική εγκατάσταση στο Αιγαίο, η οποία ακολούθησε την αιματηρή εξέγερση των ελληνικών πληθυσμών στην Πελοπόννησο και την εγκατάλειψή τους από τους Ρώσους υποκινητές της. Η ρωσική ιστοριογραφία, αντίθετα, προβάλλει την τολμηρή εκστρατεία του Ρωσικού ναυτικού από την Κρονστάνδη στο Αιγαίο και την περιλάλητη στη Ρωσία «Άουζα», όπως αποκαλούν τη Νάουσα οι Ρώσοι, τον ρωσικό Ναύσταθμο και την πρώτη σελίδα δόξας του νεοσύστατου πολεμικού ναυτικού τους, την καταστροφή του Οθωμανικού στόλου στο Τσεσμέ τον Ιούλιο του 1770.

Στην Πάρο η μνήμη της ρωσικής παρουσίας διατηρήθηκε ζωντανή από τους τοπικούς λογίους, τον Γιάννη Βασιλειόπουλο, τον Ολύμπιο Αλιφιέρη και τον Τάσο Κασαπίδη, αλλά και στην προφορική παράδοση της Νάουσας, στους ψαράδες που απέφευγαν να «καλάρουν στη ρώσικη φρεγάδα», στα πολλά ρωσικά τεκμήρια, τις μπάλες κανονιών, τα ρωσικά νομίσματα, τα εκκλησιαστικά σκεύη και τις εικόνες.

Από την ίδρυση του το 2009 το Πάρκο έθεσε ως κεντρικό του στόχο την ανάδειξη αυτής της άγνωστης πτυχής της ιστορίας του Αιγαιακού χώρου και της Πάρου, που τα ίχνη της είναι ορατά ακόμα στη χερσόνησο του Άϊ Γιάννη Δέτη. Με χορηγία του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη το 2012-2013 πραγματοποιήθηκε συστηματική ιστορική έρευνα σε ρωσικά, δυτικοευρωπαϊκά και ελληνικά αρχεία, από ομάδα Ελλήνων και Ρώσων ιστορικών με επικεφαλής την καθηγήτρια Τζελίνα Χαρλαύτη και με τη συμμετοχή της Elena Smilianskaia, κατεξοχήν ιστορικού της ρωσικής εκστρατείας στο Αρχιπέλαγος. Μικρό τμήμα αυτού του πολύτιμου και εν πολλοίς άγνωστου θησαυρού ιστορικών τεκμηρίων παρουσιάζεται στην Μόνιμη Έκθεση, «Η Πάρος μέσα από τη Ρωσική Χαρτογραφία 1770-1775», που οργανώθηκε το 2014 με επιστημονική ευθύνη της ιστορικού Ελευθερίας Ζέη, στο ανακαινισμένο με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρου Νιάρχου κτίριο των κελιών του Μοναστηριού του Άι-Γιάννη Δέτη. Ο αναλυτικός οδηγός της Έκθεσης διατίθεται στην ελληνική, αγγλική, γαλλική και ρωσική γλώσσα.

Νέα αξιόλογα ιστορικά στοιχεία παρουσιάσθηκαν και στο διεθνές συμπόσιο «Η Ρώσικη παρουσία στο Αιγαίο 1770-1775, οι μακροχρόνιες συνέπειες μια βραχύβιας Ηγεμονίας», που έγινε στην Πάρο το 2016, έτος ελληνορωσικής φιλίας.

Με χορηγία του Ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη το 2018 δημιουργήθηκε ενιαίο χαρτογραφικό ψηφιακό υπόβαθρο προκειμένου να ενταχθεί το σύνολο του ιστορικού υλικού για τη ρωσική παρουσία στο Αιγαίο, καθώς και αρχειακά τεκμήρια για την κοινωνία και την οικονομία της Πάρου τα νεότερα χρόνια, με επιστημονική ευθύνη της ιστορικού Ελευθερίας Ζέη. Το εγχείρημα όμως ξεπερνούσε τις δυνατότητες μιας Δημοτικής Επιχείρησης, και το σύνολο των ιστορικών τεκμηρίων που συγκεντρώθηκε παραχωρήθηκε στο Ερευνητικό Πρόγραμμα «Άρχιπέλαγος» του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Ε.Ι.Ε. με επιστημονικά υπεύθυνο τον διευθυντή ερευνών Γιώργο Τόλια, ως πρώτο στάδιο μιας ψηφιακής χαρτογράφησης του Αιγαιακού χώρου, που επιτρέπει την αναζήτηση τεκμηρίων και πληροφοριών για τη νεότερη ιστορία των νησιών του Αιγαίου.

Η δημιουργία της Μόνιμης Έκθεσης «Η Πάρος μέσα από τη Ρωσική Χαρτογραφία1770-1775» και της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης για το Αρχιπέλαγος, δικαιώνουν την πολυετή προσπάθεια χορηγών και επιστημόνων, αλλά και των πολλών που εργάστηκαν για να φέρουν σε πέρας αυτό το δύσκολο έργο. Την ευθύνη της οργάνωσης και του συντονισμού του διαχρονικού αυτού εγχειρήματος είχε αναλάβει η Ελισάβετ Παπαζώη, πρόεδρος του Πάρκου για μια δεκαετία, από την ίδρυση του το 2009 μέχρι το 2019.

Το Πάρκο Πάρου εκτείνεται στα 800 στρέμματα της χερσονήσου του Άϊ-Γιάννη Δέτη, ιδιοκτησίας του Δήμου Πάρου, σε ένα τοπίο αυθεντικής κυκλαδίτικης φύσης με υλικά κατάλοιπα διαχρονικής κατοίκησης. Δημιουργήθηκε με ομόφωνη απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου το 2009 μετά από από κινητοποιήσεις πολιτών για την πολλαπλή κακοποίηση της χερσονήσου, από την εντατική βόσκηση στην ενδοχώρα της και την υποβάθμιση της παράκτιας περιοχής από την λειτουργία της ως beach bar disco. Με χορηγίες ιδρυμάτων και επιχειρήσεων και με εθελοντική συμβολή επιστημόνων και επαγγελματιών, δημιουργήθηκαν οι βασικές υποδομές: θέατρο 700 θέσεων, χώρος προβολών, Μόνιμη Έκθεση για τη Ρωσική παρουσία στο Αιγαίο, δίκτυο μονοπατιών με σήμανση και χάρτη, φωτισμός με αυτόνομα φωτοβολταϊκά φωτιστικά, και ένας βοτανόκηπος με τη χλωρίδα της Πάρου και των Κυκλάδων.

Το Πάρκο είναι ένας εναλλακτικός προορισμός σε μια έντονα τουριστικά περιοχή, ανοιχτός και προσβάσιμος όλο το χρόνο. Προσφέρει στους πολυπληθείς έλληνες και ξένους επισκέπτες του, μαζί με την ποιοτική αναψυχή της παραλίας, εκδηλώσεις μουσικής και θεάτρου, ταινίες κάτω από τα άστρα, γνωριμία με την τοπική ιστορία, φυσιολατρία και περιηγήσεις στα μονοπάτια του Πάρκου και για όσους το επιθυμούν, δράσεις οικολογίας και άθλησης όλο το χρόνο . Η Δημοτική Α.Ε Πάρκο Πάρου δεν επιδοτείται από τον Δήμο ή το Δημόσιο.

Περισσοτερα